Ο Ίππαρχος ο Ρόδιος ή Ίππαρχος ο Νικαεύς ήταν Έλληνας αστρονόμος, γεωγράφος, χαρτογράφος και μαθηματικός, θεωρούμενος από αρκετούς και ακριβέστερα ως ο «πατέρας της Αστρονομίας». `Αλλοι τίτλοι που του έχουν αποδοθεί είναι του μεγαλύτερου αστρονομικού παρατηρητή «πρίγκιπα της παρατήρησης», «θεμελιωτή της τριγωνομετρίας» ως και του «μεγαλύτερου αστρονόμου της αρχαιότητας», αλλά και «όλων των εποχών». Η υπομονή του, η οξυδέρκειά του αλλά και το βεβαιούμενο ιστορικά πάθος του με ότι καταπιανόταν τον οδήγησαν σε δρόμους που σήμερα, αναλογικά με τα δεδομένα της εποχής του, σίγουρα εντυπωσιάζουν.
Ο Ίππαρχος γεννήθηκε στη Νίκαια της Βιθυνίας στη Μικρά Ασία (το σημερινό Ιζνίκ της Τουρκίας) γύρω στο 190 π.Χ. (στην ίδια πόλη που 515 χρόνια αργότερα ο Αυτοκράτορας Μέγας Κωνσταντίνος συγκάλεσε την Α' Οικουμενική Σύνοδο της Χριστιανοσύνης). Το διάστημα που γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι εργαζόταν στη Νίκαια, τη Ρόδο και την Αλεξάνδρεια καλύπτει τα έτη από το 147 ως το 127 π.Χ.. Ανέπτυξε μαθηματικά μοντέλα για την κίνηση του Ηλίου και της Σελήνης. Υπήρξε επίσης ο πρώτος που συνέταξε τριγωνομετρικό πίνακα, πράγμα που του επέτρεπε να επιλύει οποιοδήποτε τυχαίο τρίγωνο. Τα έξι κορυφαία πάντως επιτεύγματά του ήταν:
Από τον 2ο αιώνα π.Χ. υπολόγισε πως το ηλιακό ή τροπικό έτος είναι 365,242 ημέρες, όταν σήμερα τα σύγχρονα ατομικά ρολόγια τον επιβεβαιώνουν υπολογίζοντάς το σε 365,242199 ημέρες!
Η ανακάλυψη της μεταπτώσεως των ισημεριών.
Υπολόγισε τη διάμετρο της Σελήνης και τη κυμαινόμενη απόστασή της από τη Γη.
Η δημιουργία του πρώτου καταλόγου αστέρων, τουλάχιστον στο δυτικό κόσμο.
Η επινόηση της κλίμακας των μεγεθών των αστέρων από τη μέτρηση της φωτεινότητάς των, που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα από όλους τους αστρονόμους του κόσμου.
Το 134 π.Χ. ο Ίππαρχος ανακάλυψε ένα αστέρα που δεν υπήρχε πριν (πιθανόν κομήτη) στον αστερισμό του Σκορπιού, τότε διατύπωσε την αρχή της αστρονομίας ότι «οι αστέρες δεν είναι αιώνιοι στον ουρανό».
Εφευρέσεις - τελειοποιήσεις
O Ίππαρχος είναι ο εφευρέτης του Αστρολάβου, (όργανο με τη βοήθεια του οποίου μέτρησε τις συντεταγμένες των αστέρων). Τελειοποίησε τη Διόπτρα, (όργανο που του επέτρεψε την εκτίμηση της φαινόμενης διαμέτρου Ηλίου και Σελήνης, την απόσταση και το πραγματικό μέγεθός τους).
Επίσης τελειοποίησε παλαιότερα όργανα όπως ήταν ο Γνώμων, το Ηλιοτρόπιο ή «Σκιάθηρον», το Ηλιωρολόγιο, το Καθετίον, την Κλεψύδρα, τους "Κρίκους", τη Στερεά σφαίρα και το Υδρολόγιο.
Και ενώ θεωρείται ο πρώτος που διαίρεσε τους κύκλους των παραπάνω αστρονομικών αυτών οργάνων σε 360 μοίρες είναι ο πρώτος που κατασκεύασε Υδρόγειο σφαίρα.
Το 2006, ανακοινώθηκε από την Ομάδα Έρευνας του Μηχανισμού των Αντικυθήρων ότι ένα σύμπλεγμα οδοντωτών τροχών στο εσωτερικό του μηχανισμού αναπαριστούσε τη μεταβλητή γωνιακή ταχύτητα της Σελήνης, σύμφωνα με τη θεωρία του Ιππάρχου. Η σχετικά κοντινή χρονική απόστατση ανάμεσα στον θάνατο του Ιππάρχου και την υποτιθέμενη περίοδο κατασκευής του μηχανισμού θα μπορούσε να σημαίνει ότι η σχολή του Ιππάρχου είχε κάποια ανάμειξη στον σχεδιασμό ή και την κατασκευή του μοναδικού αυτού οργάνου.
Έργα
Ο Ίππαρχος ο Ρόδιος έγραψε τα παρακάτω βιβλία κατ΄ αλφαβητική σειρά:
«Εις τους Αρίστους»
«Παραλλακτικά - βιβλία δύο».
«Περί αστερισμών».
«Περί εκλείψεων Ηλίου κατά τα επτά κλίματα».
«Περί εμβολίμων μηνών τε και ημερών».
«Περί μεγεθών και αποστημάτων Ηλίου και Σελήνης».
«Περί μηνιαίου χρόνου».
«Περί της κατά πλάτος μηνιαίας της Σελήνης κινήσεως».
«Περί της πραγματείας των εν κύκλω ευθειών» (Βιβλία 12).
«Περί της των απλανών συντάξεως».
«Περί της των συναναστολών πραγματείας».
«Περί της των δώδεκα ζωδίων αναφοράς».
«Περί της μεταπτώσεως των τροπικών και εαρινών ισημεριών».
«Περί του ενιαυσίου μεγέθους».
«Περί των δια βάρους κάτω φερομένων» (Βαρύτητα)
«Περί των Αράτου και Ευδόξου φαινομένων - βιβλία τρία» (διεσώθη).
«Προς τον Ερατοσθένη και τα εν τη γεωγραφία αυτού λεχθέντα» (Κριτική)
Εκτός του προ-τελευταίου όλα τα άλλα έργα του κάηκαν στον εμπρησμό της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης. Ευτυχώς όμως εκτενείς περικοπές εξ αυτών των βιβλίων και αναφορές σχετικές με αυτά μας διέσωσαν διάφοροι αρχαίοι συγγραφείς όπως ο Πτολεμαίος, ο Θέων ο Σμυρναίος, ο Θέων ο Αλεξανδρεύς, ο Πλίνιος, ο Στράβων, αλλά και ο Πλούταρχος.
